CANOĞULLARI, 1599 - 1785 yılları arasında Buhara'da egemen
olmuş Türk hanedandır. Hanedanın adı, Astrahan hanları (Astarhanlılar)
soyundan Can ya da Cani bin Yar Muhammet'ten gelir.
Ruslar'ın ilerlemeleri ve
baskıları karşısında Can, Astrahan'dan
Buhara'ya geldi (1556). Burada, Şeybanilerden Abdullah II bin İskender'in kızı
ile evlendi. Abdullah II'nin ölümünden
(1598) az sonra yerine oğlu Baki Muhammet (1599-1605) geçince Canoğullan hanedanı kurulmuş oldu.
Baki Muhammet
in ölümü üzerine (1605), yerine 1598 den
beri Belh valiliğinde bulunan kardeşi Veli
Muhammet (1605-1611) geçti. Onu izleyen İmam Kuli bin Din (1611-1640), sert yönetimi ile ülkede düzeni sağladı. Hanedanın
en güçlü hükümdan Abdülaziz (1645
-1680) oldu. Abdülazizin ölümünden sonra Ebülfeyz (1711-1753), Mangıtlar'ın oyuncağı durumuna geldi. 1753'ten sonraysa
iktidar gerçekte Mangıtlar'ın eline geçmişti. Son hükümdar Ebülgazi'nin (1757
-1785) hükümdarlıği ise sözde kaldı.
186 yıl süren egemenlikleri sırasında
Canoğulları, bir yandan şii İran'la, bir yandan da Kazaklar ve Hive hanları ile savaştı. Buhara, Canoğulları döneminde sünniliğin merkezi durumuna geldi. Edebiyat
dili Özbekçeden çok Farsça idi.
0 yorum: